کتاب آیت نور(ج1) / فصل دهم: ارتحال، وصیّتنامه
صفحه قبل

وصيّت‏نامه

دستور اسلام آنست كه هر مسلمانى سفارشات لازم براى بعد از مرگ خود راتنظيم و تدوين نمايد، و پيامبر اكرم صلّى الله عليه وآله وسّلم فرمودند: الوَصِيَّةُ حَقٌّ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ. [1] «وصيّت كردن بر هر مسلمانى لازم است.» و در

ص 611
روايات اهل بيت عليهم الصّلوة و السّلام دستوراتى نيز در مورد كيفيّت وصيّت وارد است. [2]

ص 612
حضرت آقا در كتاب ارزشمند «امام شناسى» به تناسب بحث از تقدّم اميرالمؤمنين عليه السّلام در تصنيف علم مكارم اخلاق، چنين مى‏نويسند:
« حقير در وقت مهاجرت به أرض اقدس و مشهد مقدّس رضوى سلام الله عليه، در طهران وصيّت‏نامه‏اى به مورّخه 20 شهر ربيع الأوّل سنه 1400 هجريّه قمريّه نوشتم، و در آن مذكور آمده است:
... ميخواستم وصيّت‏نامه مفصّلى بنويسم كه حاوى مطالب مهمّ اخلاقى باشد؛ ديدم با وجود مطالب عاليه و حقائق ساميه‏اى كه أميرالمؤمنين عليه السّلام در «حاضِرَين» به امام حسن مجتبى عليه السّلام در وصيّت‏نامه خود نوشته‏اند، و در «نهج البلاغة» مسطور است، ديگر از بيان مكارم اخلاق و آداب دم زدن مايه شرمندگى است... [3] »
و در ادامه اولاد خود را توصيه به مطالعه و دقّت نظر و عمل به وصيّت‏نامه حضرت نموده و ايشان را سفارش به الگو قرار دادن سيره آنحضرت ميفرمايند. متن كامل اين وصيّت‏نامه كه حاوى نكات فراوانى است چنين است:

ص 613
 

متن وصيّت‏نامه حضرت آقا


ص 614

ص 615

ص 616

ص 617

ص 618
«بِسْمِ اللَهِ الرَّحمَنِ الرَّحِيمِ
وَصَلَّى اللَهُ عَلَى محمَّدٍ وءَاله الطَّاهرينَ و لعنةُ اللهِ على أعدآئهم أجمعينَ
اللَهُمَّ فاطِرَ السَّمَـواتِ و الأرضِ، عالِمَ الغيبِ و الشَّهادةِ، الرَّحمنَ الرَّحيمَ، اللَّهُمَّ إنّى أعْهَدُ إليكَ فى دارِ الدّنيا أ نِّى أشهدُ أن لا إله إلاّ أنتَ وَحدَك لا شريك لكَ، و أنَّ مُحمَّداً عبدُك و رسولُك، و أنَّ علىّ بنَ أبى‏طالبٍ أميرُالمؤمنينَ و سيِّدُ الوَصيِّينَ و إمامُ المُوحِّدينَ وقآئدُ الغُرِّ المُحَجَّلينَ و وصِىُّ رسولِ ربِّ العالمينَ و خليفتُه فى أُمَّتِه و ولىُّ كُلِّ مؤمنٍ و مؤمنةٍ مِن بَعده، و أنَّ الحسنَ و الحسينَ و علىَّ بْنَ الحسينِ و محمّدَ بنَ علىٍّ و جعفرَ بنَ محمَّدٍ و موسَى بنَ جعفرٍ و علىَّ بنَ موسى و محمّدَ بنَ علىٍّ و علىَّ بنَ محمّدٍ والحسنَ بنَ علىٍّ و محمّدَ بنَ الحسنِ العسكرىِّ القآئمَ بِأَمرِ اللهِ عجَّل اللهُ تعالى فَرَجَهُ و سهَّل مَنهَجَهُ، خلفآءُ اللهِ و خلفآءُ رسوله و أوصيآء رسوله و هداةُ الخلق فى سَبيلِه و أُمَنآؤُه فى أرضِه و سَمآئِه و عِيابُ عِلمِه و معادنُ أسراره و يَنابيعُ حِكَمِه و أنواره، صَلَواتُه و سلامُهُ عليهِم أجمعينَ.
اللَهُمَّ أنت الشّاهدُ بأنَّ هؤلآءِ أئمّتى و سادَتى و قادَتى و أوليآئى، بِهِم أتَقرَّبُ و أتَشفَّعُ إلى الله، و مِن أعدآئهم أتَبَرَّأُ إليك فِى الدّنيا و الأَخرة.
و أشهد أنَّ الجنَّةَ حقٌّ و أنّ النّارَ حقٌّ و أنّ البعثَ حقٌّ و الحسابَ حقٌّ و القَدرَ و الميزانَ حقٌّ، و أنَّ الدّينَ كما وَصَفتَ و أنَّ الإسلامَ كما شَرَعتَ و أنّ القولَ كما حدَّثتَ و أنَّ القرءَانَ كما أنزلتَ، و أنّك أنتَ اللهُ الحقُّ المبينُ. جزَى اللهُ محمّدًا خيرَ الجزآءِ و حيَّا محمّدًا و ءالَ محمَّدٍ بالسّلام.
اللهمَّ يا عُدَّتى عند كُربتى و صاحِبى عند شِدَّتى و يا وَلِىَّ نِعمتى إلهى وإلهَ ءَآبَائى، لَا تَكِلْنى إلى نَفْسِى طَرفَةَ عينٍ أبَدًا؛ فإنَّك إن تَكِلْنى إلى نفسى أقرُبُ مِنَ الشَّرِّ و أبعَدُ مِنَ الخَيرِ، فَـ َٵ نِسْ فى القَبر وَحشَتى، و اجْعَل لى عَهْدًا يَومَ ألْقاكَ منْشُورًا.


ص 619
و بعد لا يخفى آنكه در مورّخه بيستم شهر ربيع المولود سنه يكهزار و چهارصد هجريّه قمريّه على هاجِرها آلاف التَّحيَّةِ و الثَّنآء ِ هنگام عزيمت تشرّف به آستان ملك پاسبان حضرت ثامن الأئمّه علىُّ بنُ موسَى الرّضا عليه و على ءَابآئه و أبنآئه التّحيّةُ و الإكرام، اينجانب سيّد محمّد حسين حسينى شيعى إمامى حجازى، شناسنامه شماره 10 صادره از طهران؛ در نهايت صحّت و سلامت و طوع و رغبت بلا إكراهٍ و لا إجبار، تحت توجّهات حضرت ولىّ عصر أرواحنا له الفدآء به طريق مرقوم در ذيل انشاءِ وصيّت نمودم.
اوّلاً وصىّ خود قرار دادم قرّة العين مكرّم ولد أكبر و أرشد خود جناب فخر العشيرة الفخام سيّد العُلمآءِ الأعلام آقاى حاج سيّد محمّد صادق أيّده الله را، و ناظر بر امور قرار دادم برادر ايشان قرّة العين مكرّم جناب سيّد البَرَرَة الكِرام و عماد الفضلآءِ العظام آقاى حاج سيّد محمّد محسن سدّده الله را، كه چنانچه دعوت حق را لبّيك گفته دار فانى را وداع و به جوار قرب و رحمت حقّ پيوستم در يكى از اماكن متبرّكه به نظر و صلاحديد خود دفن نمايند. و در تغسيل و تكفين، امور مستحبّه را حتّى الإمكان مرعىّ دارند، و بر مزار ذكر مصائب آل عصمت قرائت شود. و در تشييع، زنان شركت نكنند؛ چه اين از امور مستهجنه و مذمومه عند الشّارع است، مانند هديّه نمودن دسته گل بر مزار متوفّى، كه مع الأسف اين آداب جاهلى كه از ناحيه غرب به ممالك مسلمين سرايت كرده است امروزه متداول و معمول شده است.
بارى بهيچوجه احتياجى به مجالس ختم و هياهو نيست، بالأخص مجالسى كه امروزه مرسوم است از تعريف و تمجيد متوفّى و بازماندگان او و ايستادن أولياء و أقرباى ميّت، و خواندن اشعار و قاب و قدح و گرفتن مجلس ختم در مسجد و مزاحمت با مؤمنين و مصلّين كه تمام اين امور نيز به سرايت آداب كفر در بين مسلمين رائج و دارج شده است.

ص 620
بلى آمدن به ديدن بازماندگان و قرائت قرآن كريم سنّت است؛ فَالسُّنّةُ تُحيَى و البِدعَةُ تُماتُ.
بدهى به كسى ندارم، مهريّه عيال خود را بعلّت ترقّى أسعار به ميزان بيست برابر پرداخته‏ام. نماز و روزه را حسب تكليف انجام داده‏ام بسته به قبول و لطف حضرت وهّاب است، حجّ و زيارت بيت الله الحرام را بجاى آورده‏ام اگر به منصّه قبول رسيده باشد.
جميع اولاد خود را توصيه ميكنم به تلاوت قرآن مجيد و تدبّر در معانى رشيقه آن فى ءَانآءِ الليلِ و أطرافِ النّهار، و مطالعه احوال و احاديث سروران دين، ائمّه معصومين صلوات الله و سلامه عليهم اجمعين.
و تجنّب و دورى از تمدّن ضالّه غربيّه، و بِدَع هاويه مُهلكه، و گرايش به آداب و رسوم كفر؛ و در عوض تأدّب به آداب اسلاميّه و سُنن محمّديّه، و تعليم و تربيت اولاد و احفاد خود را به دستورات اسلاميّه و محمّديّه و علويّه و سائر ائمّه راستين عليهم صلوات الله و الملآئكة المقربّين؛ و إصرار و إبرام در كسب علوم اسلاميّه از قرآن و تفسير و فقه و حديث و حكمت متعاليه و اخلاق و عرفان حقيقيّه، و قدم استوار و متين در راه عمل براى تزكيه و تهذيب اخلاق و كسب كمالات و معارف الهيّه و وصول به لقاى حضرت معبود جلّ و علا و مقام فناءِ در ذات مقدّسش سبحانه و تقدّس؛ وَ أن يتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقاتِه وَ لَا يَمُوتُنَّ إلاّ و هُم مُسلِمونَ.
و اين فقرات از وصيّت، وصيّت است به تمام مؤمنان و دوستان و ارحام و سائر أحبّه و أعزّه از محبّان و معاشران.
اين حقير دنبال جمع زخارف نبوده‏ام، و در تمام دوران حيات فقط به علم و عرفان الهى عشق ورزيده‏ام و درصدد تحصيل علوم و معارف اسلاميّه بوده‏ام؛ لذا از مادّيّات و متاع دنيا چيزى نيندوخته‏ام، و مختصر أسباب و أثقالى

ص 621
كه به حسب ضرورت زندگى مشاهده ميشود خود به خود گرد آمده است.
آنچه به نام هر يك از فرزندان يا عيال است، اصولاً تعلّق به حقير نداشته و متعلّق به خود آنهاست.
چون اولاد ذكور در رشته علم هستند، نوشتجات و كتابهاى حقير أعمّ از خطّى و چاپى تماماً به آنها داده شود و از ثلث محسوب گردد، بدين طريق كه آنچه از دوره‏هاى مختلفه را آقاى حاج سيّد محمّد صادق و آقاى حاج سيّد محمّد محسن و آقاى حاج سيّد ابوالحسن براى خود تهيّه كرده‏اند مشابه آن كتاب از كتابخانه فقط به آقاى سيّد على داده شود و بقيّه بين تمام چهار تن از اولاد ذكور قسمت گردد.
بقيّه ثلث متعلّق به پسرانى است كه در وقت فوت سنّشان به بيست سال نرسيده و به دخترانى كه شوهر نكرده‏اند، و بايد بالسّويّه بين همه آنها تسهيم و تقسيم گردد. و در صورت تحقّق اين معانى، بقيّه ثلث با دو ثلث ديگر كما فرض الله بين جميع ورثه تقسيم ميشود.
و اُوصِيهِمْ أدامَ الله تَوفيقَهُم و تَأييدَهم؛ على نَظمِ أُمُورِهم، و التَّوجُّهِ إلى اللَهِ تَعالَى والتَّبتُّل إليه فى كُلِّ الأحوال، والتَّمسُّكِ بِالعُروةِ الوُثقَى و الحَبْلِ المتينِ وِلآءِ أميرِالمؤمنينَ علَيه السّلامُ.
ميخواستم وصيّت‏نامه مفصّلى بنويسم كه حاوى مطالب مهمّ اخلاقى باشد، ديدم با وجود مطالب عاليه و حقائق ساميه‏اى كه أميرالمؤمنين عليه السّلام در حاضِرَين به امام حسن مجتبى عليه السّلام در وصيّت‏نامه خود نوشته‏اند و در «نهج البلاغة» مسطور است، ديگر از بيان مكارم اخلاق و آداب دم زدن مايه شرمندگى است.
لذا تمام اولاد خود را توصيه ميكنم كه اين وصيّت را كه در «نهج البلاغة» موجود است مطالعه و كراراً مورد دقّت و نظر قرار دهند، و آن دُرَر شاهوار را

ص 622
آويزه گوش و هوش و الگوى عمل خود قرار دهند.
و از جدّشان اخذ كنند و بر مَمشَى و روش آنحضرت باشند، و رسول الله و وصيّش را كه دو پدر مهربان اُمّت هستند اُسوه خود قرار دهند.
و به مقام مقدّس حضرت صدّيقه كُبرى سلام الله عليها متمسّك و متشبّث گردند و از معنويّت و روحانيّت آن كانون قدس و طهارت و عصمت بهره‏مند گردند.
من از همه اولاد خود راضى هستم، چون همه در رشته تقوى و معرفت و فضيلت‏اند؛ خداوند از آنها راضى باشد. كمال رعايت آداب و مساعدت را به مادرشان بنمايند، چون حقّ حيات در تعليم و تربيت ايشان دارد.
و گهگاهى روح مرا به فاتحه شاد كنند.
وَ يَبقَى الخطُّ فِى القِرْطاسِ دَهْرًا
وَ كاتِـبُهُ أسيرٌ فِى التُّرابِ
كتَبَهُ بِيُمْناهُ الدّاثِرة الرّاجى رحمةَ ربّهِ الغنىِّ الفقيرُ إلى الله: السّيّد محمّدٌ الحسين الحسينىّ الطّهرانىّ بن السّيّد محمّد الصّادق بن السّيّد إبراهيم بن السّيّد علىّ الأصغر بن المير إبراهيم بن المير طاهر الطّهرانىّ الأصل مِن ساداتِ دَرَكة من أحفادِ الإمامزاده السّيّد محمّد ولىّ المدفون بدَرَكة، و هو من أحفاد الإمام الهُمام سيّدِ العابدينَ علىِّ بن الحسينِ بن علىّ بنِ أبى‏طالبٍ عليهم السّلامُ.
(اُولآئك ءَابائى فجِئْنى بمِثلِهِم
إذا جَمَعَتْنا يا جَريرُ المَجامِعُ)
فى بلدةِ طهران صانَها اللهُ مِنَ الحَدَثان فى صبيحةِ يومِ العشرين من شهرِ ربيعِ الأوّل سنةِ ألفٍ و أربعمائةٍ من الهجرة. سيّد محمّد حسين حسينى طهرانى.
در روز جمعه 28 شهر ربيع المولود سنه يكهزار و چهارصد و يازده هجريّه قمريّه در مشهد مقدّس وصيّت‏نامه را ملاحظه نمودم، و وصيّت همانست كه ذكر شد بدون تغيير و يا زياده و كمى. البتّه امور جزئيّه همه در تحت نظر و اختيار وصىّ محترم است و نظر و اختيار ايشان ممضى است.

ص 623
والسّلام علينا و عليه و على جميع أولادنا الصّالحين و الأحبّة الأعزّة الكرام المعظّمين و رحمة الله و بركاته. سيّد محمّد حسين حسينى طهرانى.
آنچه از كتابهاى مؤلّفه حقير كه به طبع رسيده است، نسخ موجوده مطبوعه آن چه از دوره‏ها و چه از كتب غير دوره‏اى، أعمّ از آنهائيكه در طهران است و يا در مشهد؛ اختيارش با جناب وصىّ است كه به كتابخانه‏هاى دنيا و يا شهرستانهاى ايران براى مطالعه عموم ارسال دارند، و يا به هر طريق كه مقتضى دانند در آنها تصرّف نمايند. والسّلام و رحمة الله. 28 / ع 1 / 1411 سيّد محمّد حسين حسينى طهرانى (مهر شريف).
بسم الله الرّحمن الرّحيم. در روز بيست و ششم از شهر جمادى الثّانيه سنه يكهزار و چهارصد و پانزده نيز نظر در وصيّت‏نامه نمودم و هيچ تغييرى در آن به نظر نيامد. والسّلام علينا و عليهم وعلى عباد الله الصّالحين. سيّد محمّد حسين حسينى طهرانى (مهر شريف).»
 

ارتحال

سنّ شريف حضرت آقا به هفتاد و يك سال رسيده است. بواسطه عوارض كسالت قلبى، أطبّا ايشان را از كار زياد و شركت در مجالس عمومى منع نموده‏اند، و به همين علّت تمام ملاقاتها و كارهاى ديگرشان را به حدّاقل ضرورت رسانده‏اند تا بتوانند هر چه بيشتر كار تأليفشان ـ كه اينك به مجلّد سوّم «الله شناسى» رسيده است ـ را با تلاشى بى‏وقفه به پيش ببرند.
ماه محرّم سال يكهزار و چهارصد و شانزده هجرى قمرى فرا مى‏رسد. عطر و بوى حسينى و شور و شوق عاشورائى همه جا را پر كرده است. گرچه ارواح اولياء خدا همواره بمصداقِ. .. فَأُولَـآءِكَ مَعَ الَّذِينَ ... با معصومين معيّت دارد و بمصداق يَحْزَنُونَ بحُزْنِنَا در مصائب أئمّه سوگوارند ولو بظاهر بروزى

ص 624
هم نداشته باشند، ولى حال آقا در اين أواخر به گونه‏اى است كه به مقتضاى مقام جمع الجمعى، ظهور و بروز و حالت رقّت و بكائشان در عزادارى آل الله بيشتر است. به هنگام برقرارى مجلس و ذكر مصيبت توسّط منبرى يا مرثيه خوان، در ايوانِ خانه، كنار محلّ كفشهاى عزاداران مى‏نشينند و به پهناى صورت در مصائب اجداد مظلومشان اشك مى‏ريزند و با حرارت به سينه مى‏زنند.
روزها به سرعت ميگذرد و ماه شدّت غم و حزن آل رسول مى‏رسد: ماه صفر كه در امتداد محرّم است و در پايانش عظيم‏ترين و دردناك‏ترين مصيبت اتّفاق مى‏افتد: فقدان رسول مكرّم اسلام حضرت ختمى مرتبت محمّد بن عبدالله صلواتُ الله و سلامُه عليه و على آله الطّاهرين.
حسينيّه منزل حضرت آقا همچون سالهاى قبل كه در مدّت دو ماه محرّم و صفر سياهپوش و كتيبه خورده است ـ همانند روزهاى شهادت أئمّه عليهم السّلام ـ حال و هواى ديگرى دارد و هاله‏اى از غم و اندوه همه جا را در بر گرفته است.
عصر روز جمعه هشتم ماه صفر، مجلسى با حضور حضرت آقا در حسينيّه منزلشان برگزار ميباشد؛ پس از قدرى سكوت و آرامش، آقا به صِهر أرشدشان حجّة الإسلام والمسلمين آقاى حاج سيّد جعفر علم الهدى فرمودند مقدارى قرآن تلاوت و سپس آنرا بيان كنند.
ايشان «آية الكرسىّ» را تلاوت كردند و سپس شروع به شرح و بيان آن نمودند.
گوشها به تفسير قرآن بود و نگاهها متوجّه جمال نورانى آقا. التهاب عجيبى بود. حال ظاهرى آقا ناآرام مى‏نمود و به شدّت براى حفظ آرامش ظاهرى خويش تلاش داشتند.
بيست دقيقه‏اى گذشت؛ تفسير به كلمه «قيّوم» رسيده بود؛ ناگهان

ص 625
انقلاب حال آقا تشديد شد و تعادل خود را از دست دادند؛ با اينكه چهار زانو نشسته سر به پائين افكنده بودند، ناگهان به زمين نزديك شدند و نزديك بود
فروغلطند، كه خود را نگه داشته و سريعا دست مبارك را به جيب بردند تا قرص قلب زير زبانى را كه همراه داشتند در آورند، شيشه دارو از دستشان افتاد. كسى جرأت حركت نداشت. يكى از اطبّاء كه در مجلس بود از جا پريد و قرص را در آورده در دهان آقا گذارد.
فضاى حسينيّه دگرگون شد؛ اشكها جارى و زمزمه‏ها بلند، و فرياد گريه سكوت را مى‏شكست. بدن آقا روى تختى چوبين از در خانه خارج شد. به هنگام خروج آقا با تبسّمى فرمودند: بلند بگو لا إله الاّ الله ! كوچه به خاطر لوله‏گذارى كنده و خاكها انباشته بود، به سرعت اين مسير پر تلاطم طى شد و آقا روانه بيمارستان شدند.
دقائقى بعد در صحن بيمارستان بوديم و نگران و دعاگو و اشك ريزان. خبر به سرعت به دوستان ديگر رسيد و گروه گروه راهى بيمارستان شدند.
همان شب گوسفندى قربانى و جلسات دعا و گريه و توسّل به علىّ بن موسى الرّضا عليه آلاف التّحيّة و الثّنآء بر پا شد. آقازادگانشان سريعا خود را به مشهد رساندند. موجى از تأثّر و نگرانى تمامى جمع دوستان و علاقمندانشان را كه در سراسر كشور گسترده‏اند در بر گرفت.
روز بعد اندكى حالشان سبك شد كه نوعى اميد را در جمع ياران به دنبال داشت. ولى ديگر اين طائر قدسى پر گشوده بود و آسمانيان لحظه شمارى ديدار روح مطهّرش را داشتند و تلاشهاى بى وقفه پزشكان ثمرى نداشت.
باور نكردنى بود. همه چيز را در تخيّل خود رقم مى‏زديم جز فراق استاد و معلّم توحيد و ولايت را. چه دردناك بود پخش اين خبر: «آقا از دستمان رفت» !

ص 626
گرچه در آخرين لحظه كه براى بردن آقازاده ارشدشان به بيمارستان و ديدار از حضرت آقا إقدام شد فرمودند: به قرآن تفأّل زدم اين آيه آمد: لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ؛ آقا ديگر دعوت حق را لبّيك گفته‏اند.
بدن مطهّرشان بعد از غروب به منزل آورده شد و در ميان حياط منزل بيرونى‏شان، بر مغتسلى كه تهيّه شده بود قرار گرفت. همه جا حضور
ارادتمندان داغدار بود و ذكر مصيبت سالار شهيدان أباعبدالله الحسين عليه السّلام و اشك و شور حسينى لحظه‏اى قطع نمى‏شد. آنگاه كه پارچه از روى آن چهره منوّر كنار رفت، ضجّه و ناله فضا را پر كرد، و پيكر نورانى پير عشق غسل داده شد.
عجب لحظات جانكاهى و عجب حال و هوائى ! برخى از بزرگان علما براى توديع با پيكر مطهّرشان در همين ساعات به منزل آمدند؛ از آن جمله حضرت آية الله العظمى بهجت بودند كه در مشهد بسر مى‏بردند.
آن شب پس از مراسم تكفين، محارم نيز ساعتى با آن نازنين بدن خلوت كرده و توديع نمودند.
تا صبح تلاوت قرآن بود و ذكر مصائب حضرت امام حسين عليه السّلام، و صبحگاهان بدنشان به مسجد شهداى مشهد ـ مسجد بنّاهاى سابق ـ منتقل شد. و در آنجا نيز با حضور عالمان وارسته و طلاّب و فضلاى حوزه علميّه مشهد و دوستان و ياران، با تلاوت قرآن و ذكر توسّل مقدّمات تشييع فراهم شد.
پس از آن پيكر مطهّرشان با شكوهى فراوان به سمت حرم مطهّر تشييع گرديد.
تابوتشان در حرم مطهّر و بالاى سرحضرت بر زمين نهاده شد و پس از زيارت أمين الله و ذكر توسّل، به صحن آزادى باز گردانده شد و نماز ميّت بر بدنشان توسّط آية الله العظمى بهجت اقامه گرديد.

ص 627
سپس با هزار درد و اندوه، در قسمت جنوب شرقى صحن عتيق رضوى ـ صحن انقلاب ـ در آستانه كفشدارى شماره چهار به خاك سپرده شدند.
 

پيام مقام معظّم رهبرى

بلافاصله پس از ارتحال ايشان، از طرف مقام معظّم رهبرى حضرت آية الله خامنه‏اى مدّ ظّله العالى پيام تسليتى ارسال شد.
دقّت در اين پيام و عنايت بر تعابيرى كه بكار رفته است نشان دهنده جايگاه رفيع حضرت آقا در وادى علم و عمل و سياست و جهاد است، و معرّف آشنائى نزديك مقام معظّم رهبرى با ايشان كه پس از تصدّى رهبرى نظام
در طىّ جلساتى لبريز از عشق و صفا و ارادت و معنويّت و صحبت‏هاى متقابل حاصل گرديد.
متن پيام:
« بسم الله الرّحمن الرّحيم
حضرات محترم حجج اسلام، آقايان حاج سيّد محمّد صادق حسينى طهرانى و اخوان.
خبر رحلت عالم عامل ربّانى، و سالك مجاهد روحانى، آية الله حاج سيّد محمّد حسين حسينى طهرانى را با اندوه و افسوس بسيار دريافت كردم و عميقا متأسّف و مصيبت زده شدم.
ايشان از جمله فرزانگان معدودى بودند كه مراتب برجسته علمى را با درجات والاى معنويّت و سلوك توأما دارا بودند، و در كنار فقاهت فنّى و اجتهادى، به فقه الله الأكبر نيز كه از مقوله شهود و محصول تجربه حسّى و مجاهدت معنوى است نيز نائل گشته بودند.
فقدان آن عزيز براى آشنايان و ارادتمندانشان خسارتى دردناك و غمى هائل است.

ص 628
اين جانب با قلبى اندوهگين و ملول به شما آقازادگان محترم و والده محترمه و ديگر فرزندان و اخوان و كسان و نزديكان و نيز دوستان و ارادتمندان ايشان تسليت مى‏گويم، و از خداوند متعال براى ايشان علوّ درجات و حشر با احبّه و اولياء را مسألت مى‏كنم.
هنيئًا لَهُ ما أعدَّهُ اللهُ لإوليآء اللهِ و عبادِه الصّالحين. و سلام عليكم و رحمة الله.
سيّد على خامنه‏اى»
 

مجالس و محافل

به دنبال پخش خبر رحلت حضرت علاّمه از رسانه‏هاى جمعى، موجى از غم و اندوه دوستان و ارادتمندان ايشان در سراسر ايران و برخى از بلاد اسلامى ديگر كه از طريق كتابهاى ايشان آشنائى و مراودت‏هائى داشتند را در بر گرفت.
تا سه روز در بيت ايشان مجلس ختم بپا بود كه تماماً با تلاوت مكرّر قرآن و اقامه عزاى حسينى برگزار مى‏شد و حال و هواى معنوى و ملكوتى داشت.
و افزون‏تر از اين، مجلس ختمى توسّط حضرت آية الله العظمى بهجت در مسجد گوهرشاد اقامه شد. و نيز مجلس ختمى بر مزار شريفشان در صحن مقدّس رضوى، و مجلس ختمى از طرف پزشكان در مسجد امام صادق مشهد، و مجلس ختمى در طهران توسّط روحانيّون از اقوام، و مجلس ختمى در اصفهان از طرف آية الله حاج شيخ حسن صافى اصفهانى، و مجلس ختمى در شيراز توسّط آية الله حاج شيخ صدرالدّين حائرى برگزار گرديد.

آخرين كلام

در اين جا سخن را با همان ابيات و صلواتى كه حضرت آقا رحمة الله عليه يادنامه استاد كامل خويش حضرت حدّاد رضوان الله تعالى عليه را به پايان

ص 629
برده‏اند خاتمه ميدهيم، تا اين يادنامه كه از زبان خود ايشان است با سخن خودشان خاتمه يافته باشد.
» اى قصّه بهشت ز كويت حكايتى
شرح جمال حور ز رويت روايتى
أنفاس عيسى از لب لعلت لطيفه‏اى
آب خِضِر ز نوش لبانت كنايتى
كِىْ عِطر ساى مجلس روحانيان شدى
گل را اگر نه بوى تو كردى رعايتى
هر پاره از دل من و از غصّه قصّه‏اى
هر سطرى از خصال تو وز رحمت آيتى
در آرزوى خاك درِ يار سوختم
ياد آور اى صبا كه نكردى حمايتى
اى دل به هرزه دانش و عمرت به باد رفت
صد مايه داشتىّ و نكردى كفايتى
بوى دل كباب من آفاق را گرفت
اين آتش درون بكند هم سرايتى
در آتش ار خيال رخش دست ميدهد
ساقى بيا كه نيست ز دوزخ شكايتى
دانى مراد حافظ ازين درد و غصّه چيست
از تو كرشمه‏اىّ و ز خسرو عنـايتى [4]
حَديثُهُ أوْ حَديثٌ عَنْهُ يُطْرِبُنى
هَذا إذا غابَ أوْ هَذا إذا حَضَرا

ص 630

كِلاهُما حَسَنٌ عِنْدى اُسَرُّ بِهِ
لَكِنَّ أحْلاهُما ما وافَقَ النَّظَر [5]
«گفتار خود او و از او سخن گفتن، هر دو براى من بهجت‏آور است؛ اين در صورتى است كه او غائب باشد، و آن در صورتيكه حاضر باشد.
هر دوتاى از آنها در نزد من نيكوست و بدانها مسرور ميشوم، وليكن شيرين‏ترين آن دو، گفتارى است كه با ديدارش موافق باشد.»
چراغ روى ترا شمع گشت پروانه
مرا ز حال تو با حال خويش پروا نه
به بوى زلف تو گر جان به باد رفت چه شد
هزار جان گرامى فداى جانانه
خرد كه قيد مجانين عشق ميفرمود
به بوى سنبل زلف تو گشت ديوانه
به مژده جان به صبا داد شمع در نفسى
ز شمع روى تواش چون رسيد پروانه
مرا به دور لب دوست هست پيمانى
كه بر زبان نبرم جز حديث پيمانه
بر آتش رخ زيباى او به جاى سپند
به غير خال سياهش كه ديد به دانه
حديث مدرسه و خانقه مگوى كه باز
فتاده در سر حافظ هواى ميخانه [6] اللَهُمَّ صَلِّ وَ سَلِّمْ وَ زِدْ وَ بارِكْ عَلَى سَيِّدِ الْمُرْسَلينَ وَ خاتَمِ النَّبيّينَ

ص 631
مُحَمَّدٍ، وَ عَلَى أخيهِ وَ وَصيِّهِ وَ صاحِبِ سِرِّهِ وَ لِوآئِهِ وَ وَزيرِهِ وَ وَلىِّ كُلِّ مُوءْمِنٍ وَ مُوءْمِنَةٍ مِنْ بَعْدِهِ وَ خَليفَتِهِ فِى اُمَّتِهِ: عَلىِّ بْنِ أبى‏طالِبٍ أميرِالْمُؤْمِنينَ، وَ عَلَى الْبَتولِ الْعَذْرآءِ الصِّدّيقَةِ الْكُبْرَى فاطِمَةَ الزَّهْرآءِ، وَ عَلَى الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ عَلىِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلىٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ موسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلىِّ ابْنِ موسَى وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلىٍّ وَ عَلىِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلىٍّ وَ الْخَلَفِ الْقآئِمِ الْمَهْدىِّ عَجَّلَ اللَهُ تَعالَى فَرَجَهُ وَ سَهَّلَ مَنْهَجَهُ وَ جَعَلَنا مِنْ شيعَتِهِ وَ تابِعيهِ وَ ناصِريهِ وَ الذّآبّينَ عَنْهُ وَ الْمُحامينَ لِدَوْلَتِهِ وَ شَوْكَتِهِ.
اللَهُمَّ الْعَنْ أعْدآئَهُمْ وَ مُخالِفيهِمْ وَ مُعانِديهِمْ وَ غاصِبى حُقوقِهِمْ وَ مُنْكِرى فَضآئِلِهِمْ وَ مَناقِبِهِمْ إلَى يَوْمِ الدّينِ.
اللَهُمَّ أعْلِ دَرَجَةَ اُسْتاذِنا وَ وَليِّنا وَ مُرَبّينا وَ الهادى إلَى الْحَقِّ صِراطَنا: الْمَرْحومِ الْمَبْرورِ (الْحآجِّ السَّيِّد محمّدٍ الحسين الحسينىّ الشّيعىّ الإمامىّ الحجازىّ الطّهرانىّ) وَ اجْعَلْنا مِن سالِكى سَبيلِهِ وَ الثّابتينَ عَلَى مَنْهَجِهِ فى صِراطِكَ الْمُسْتَقيمَ، وَ اجْعَلْنا مِنَ الْمُوَفَّقينَ لإدآءِ شُكْرِهِ وَ مِنَ الْمُوءَدّينَ لِحُقوقِهِ، وَ احْشُرْهُ فى زُمْرَةِ مُحَمَّدٍ وَ عِتْرَتِهِ الأطْيَبينَ الأكْرَمينَ. اللَهُمَّ اجْعَلهُ عِنْدَكَ فى أعْلَى عِلّيّينَ، وَاخْلُفْ عَلَى عَقِبِهِ فى الْغابِرينَ، وَ ارْحَمْنا بِرَحْمَتِكَ يا أرْحَمَ الرّاحِمينَ.
[7] »
بحمد الله والمنّة، خاتمه يافت مجلّد اوّل يادنامه عالم ربّانى، سيّد الطّائفتين، حضرت علاّمه آية الله حاج سيّد محمّد حسين حسينى طهرانى أفاض الله علينا مِن بركات تربته؛ در آستانه يازدهمين سالگرد آن بزرگوار، در صبح روز هفتم ماه صفر يكهزار و چهارصد و بيست و هفت هجريّه قمريّه، مصادف با شهادت جانگداز سبط اكبر رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم: حضرت امام حسن مجتبى سلام الله عليه، و ميلاد مسعود امام هفتم

ص 632
حضرت موسى بن جعفر الكاظم عليه الصّلوة والسّلام در مشهد مقدّس رضوى على ثاويها و شاهدها أفضل السّلام و الإكرام.
اللَهمَّ اجْعلَنا مِن شيعة محمّدٍ وءَاله الطّاهرين، و الواصلين إلى حرمك، بحقّهم صلواتك عليهم أجمعين.(631)
 
پاورقي

[1] ـ «وسآئل الشّيعة» ج 19، ص 258
[2] ـ در روايتى از امام صادق از پدرانشان عليهم السّلام از رسول خدا صلّى الله عليه وآله و سلّم وارد است كه آن حضرت فرمود:
مَنْ لَمْ يُحْسِنِ الْوَصِيَّةَ عِنْدَ مَوْتِهِ كَانَ نَقْصًا فِى عَقْلِهِ وَ مُرُوَّتِهِ.
گفتند: اى رسول خدا ! وصيّت چگونه بايد باشد ؟ حضرت فرمودند: به هنگام مردن چون مردم در نزد او جمع شدند بگويد:
اللهُمَّ فاطِرَ السّمواتِ و الأرضِ عالِمَ الغَيبِ و الشّهادةِ الرّحمنَ الرّحيمَ، إنّى أعهَدُ إليكَ: أنّى أشهَدُ أن لا إلهَ إلاّ أنتَ وحدَك لا شريكَ لك، و أنّ محمّدًا عبدُك و رسولُك، و أنّ السّاعةَ ءَاتيةٌ لاريبَ فيها، و أنّك تبعَثُ مَن فى القُبورِ، و أنّ الحِسابَ حقٌّ، و أنّ الجنّةَ حقٌّ، و ما وَعَدَاللهُ فيها مِنَ النّعيمِ و مِن المَأْكَلِ و المَشرَبِ و النّكاحِ حقٌّ، و أنّ النّارَ حقٌّ، و أنّ الإيمان حقٌّ، و أنّ الدّينَ كما وَصَفْتَ، و أنّ الإسلامَ كما شَرَعْتَ، و أنّ القولَ كما قُلتَ، و أنّ القرءَانَ كما أنزَلتَ، و أنّك أنتَ اللهُ الحقُّ المُبينُ.
و إنّى أعهدُ إليكَ فى دار الدّنيا أنّى: رضيتُ بكَ ربًّا، و بِالإسلامِ دينًا، و بِمحمّدٍ صلَّى اللهُ عليه و ءَالِه نبيًّا، و بِعَلىٍّ عليه السّلامُ إمامًا، و بِالقُرءَانِ كتابًا، و أنّ أهلَ بيتِ نبيِّك عليه و عليهم السّلامُ أئمّتى.
اللهمُّ أنتَ ثِقتى عندَ شدّتى، و رجآئى عِند كُربتى، و عُدّتى عند الأُمور الّتى تَنزِلُ بى، و أنتَ وليّى فى نِعمتى، و إلهى و إلهُ ءَابآئى؛ صَلِّ على محمّدٍ و ءَاله و لا تَكِلْنى إلى نَفْسى طَرفةَ عينٍ أبدًا، و ءَانِسْ فى قَبرى وَحشتى، و اجعَلْ لى عندكَ عَهدًا يومَ ألقاكَ مَنشورًا.
سپس پيامبر اكرم صلّى الله عليه وآله سلّم فرمودند: اين است عهد ميّت هنگامى كه ميخواهد به احتياجات خود وصيّت نمايد؛ و وصيّت كردن حقّ لازمى بر همه مسلمين است.
آنگاه امام صادق عليه السّلام كه راوى اين حديث شريف از پدرانشان از حضرت رسول صلوات الله و سلامه عليهم أجمعين هستند فرمودند: شاهد صدق اين سخن رسول خدا فرموده خداوند در سوره مباركه مريم است كه ميفرمايد:
لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَـعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَالرَّحْمَـن عَهْدًا. «شفاعت بهره كسانى خواهد بود كه عهد خود را در نزد پروردگار رحمان تثبيت كرده‏اند.»
سپس حضرت در ادامه فرمودند: پيامبر گرامى اسلام صلّى الله عليه وآله به حضرت على عليه السّلام فرمودند:
تَعَلَّمْها أنتَ و عَلِّمْها أهلَ بيتِك و شيعتَك. و قال: عَلَّمَنيها جَبرَئيلُ. «اين وصيّت را فرا بگير و به اهل بيت خود و شيعيانت بياموز. و فرمودند: جبرئيل آن را به من تعليم كرده است.» («بحار الأنوار» ج 103، ص 193 و 194)
[3] ـ «امام شناسى» ج 16 و 17، تعليقه ص 129 و 130
[4] ـ «ديوان خواجه حافظ شيرازى» طبع پژمان، ص 209، غزل 457
[5] ـ «ديوان ابن فارض مصرىّ» طبع بيروت (سنه 1384) ص 183
[6] ـ «ديوان خواجه حافظ» طبع پژمان، ص 194، غزل 425
[7] ـ «روح مجرّد» طبع چهارم، از ص 691 تا ص 693